Het labyrint voor nieuwsgierige kindervingers in onze tuin.

Vingerlabyrint,
waar koning Zon regeert, waar-
om uitweg zoeken?

Onder de bedwelmende bloesem van de blauwe regen staat op een kleine helling dit labyrint in de rustige kant van onze tuin. Het is zo rustgevend als zand vegen, grind harken of plaatjes kleuren. Surfen op fysiek niet onprettige ervaringen terwijl je gedachten vleugels kunnen krijgen.

Helling roept: Hoger!
Maar ik ga in cirkels, krijg
hoogte van mezelf.

Als ik geweten had dat het zoveel plezier en 'lummel'-tijd bracht voor de kinderen, had ik het er al veel eerder gezet. Want lummeltijd is echt een sterk onderschat onderdeel van de kindertijd. 

Hoe en wanneer kunnen ze anders leren dromen en vooral creatief denken?

De verleiding

Ondanks dat ik meer dan een decennium gewerkt heb in de reclame-wereld of misschien juist daarom schrijf ik dit stukje. Ik verbaas me al mijn hele leven over mensen die zeggen: “Ik laat me door reclame niet beïnvloeden”. En voor zowat negentig procent van de mensen die ik ken, geldt dat. Als dat echt zo zou zijn dan zou die hele reclamewereld geen miljoenenzaak zijn.

Tijdschriften en kranten leven erop, televisieprogramma's en het hele internet bestaan alleen door reclame. Bizar als je bedenkt dat dit eveneens onze enige informatiekanalen zijn.

“Maar ik niet!”

Nee?

Creatievelingen die wars van voorgeschreven regels Apple kiezen...

Zin in een Coca cola...

Zin in fastfood...

De Tablet? Dat ding dat eigenlijk alleen maar bestaat en verkocht wordt bij gratie van reclame en niet omdat het nuttig is of we er nood aan hebben. Elke reclamespot voor de Tablet heeft als doel een nieuw 'nut' te verzinnen voor het milieuonvriendelijke gadget.

Zelfs toiletpapier, microgolf-producten, mascara, bepaalde dranken, tandpasta, deo, badschuim, 'echte merken'... zouden we van nature niet 'willen' maar worden ons aangeleerd en aangesmeerd door de reclame.

Coca Cola heeft een reclame-budget van meer dan twee miljard dollar per jaar. Het is de grootste adverteerder ter wereld. Twee miljard dollar per jaar voor één product en we worden dagelijks constant met grote merken bestookt. Hoe zou de wereld er kunnen uitzien als we dat budget aan iets anders zouden kunnen uitgeven?

Mijn fantasie slaat op hol.  Milieu, cultuur, onderwijs...

Ik weet van mezelf dat ik me enorm laat beïnvloeden door reclame. Daar dient reclame ook voor. Het is ingenieus in elkaar gestoken om je te verleiden, jaloers te maken en te beïnvloeden zonder dat je het gevoel hebt dat je beïnvloed wordt. Zoals mijn lief me op het moment van dit schrijven probeert te overtuigen dat hijzelf niet - nooit - in geen enkel geval beïnvloed werd, wordt of zal worden door reclame. Maar dat maakt de reclame net zo sterk, dat je de illusie hebt dat je over een vrije keuze beschikt. Ik kan ervan meespreken, het is hard werk goede reclame maken.
Als je reclameblaadjes niet bekijkt heb je minder de drang om iets te willen, zo simpel is het. Als je niet weet dat het bestaat dan wil je het niet. Als je het niet ziet dan heb je geen vertekend beeld van de werkelijkheid en dan ben je blijer met jezelf, je gezin, je partner, je kinderen, je huis en alles om je heen omdat je ze op een ander niveau bekijkt dan puur vergelijkend. Als je vergelijkt met een ideaalbeeld ons ingegeven door de reclame in het algemeen ben je eigenlijk al slachtoffer van de reclame zonder dat je het weet.

Soms – uit bezorgdheid voor mijn kinderen en mezelf – wil ik een bordje hangen aan mijn brievenbus, “Geen reclame”. Reclameblaadjes zijn tijdrovend en maken je ongelukkig.
Maar weet je... ik heb het papier te hard nodig. Het is gratis en met de bergen papier-maché die hier worden geproduceerd hebben we nooit papier genoeg. Bovendien biedt reclame mooie plaatjes op onwaarschijnlijk duur glanspapier dus ideaal om collages te maken.

Zoals deze bijvoorbeeld.

“De Verleiding”

Gemaakt uit direct mailings, is dat niet passend?

Waarom schoonheid gelukkig maakt

Een tijdje geleden heb ik het al eens geschreven in het tot nu populairste stukje op deze blog: Zen is lelijk. Maar naast het daar beschreven wetenschappelijke bewijs kreeg ik nu ook nog eens een artistieke bevestiging van Beatrix Kleuver, binnenhuis- en tuinarchitecte.
Zij zegt: 'In mijn eigen leven heeft het me lange tijd gefrustreerd dat ik het gevoel had "alleen maar mooie plaatjes te scheppen" inmiddels is wetenschappelijk bewezen dat de wereld juist gelukkig en beter wordt van schoonheid."
Het is een beetje zoals kunnen toveren, kunst maken, van niets of afval een voorwerp maken dat fijn is om naar te kijken of om te hebben. Vandaar dat het zo'n bevrijdende bezigheid is. Of het nu een schilderij is, een tekening of een geverfde stoel of zetel of bloemsierkunst.
Bloemsierkunst? Ja, ikebana is niet voor niets een van de hoogste kunstvormen in Japan. En hoewel die complexe bezigheid in mijn curriculum zat aan de unief van Tokio, vind ik een eenvoudige bos veld- of snijbloemen uit de tuin in een vaas ook nog altijd bijzonder kunstzinnig in huis.

Kunst is niet alleen voor de 'elitaire minderheid' alhoewel een hele kliek 'kunstzinnigen' ons dat probeert wijs te maken, kunst is voor iedereen. Vandaar dat ik geneigd ben om kunst die niet breed gesmaakt wordt, minder goede kunst te noemen in tegenstelling tot wat nu algemeen aanvaard wordt door kunstcritici. Kunst geeft de mensen de kans zich te uiten en hun blikveld te verruimen. Het is een beetje zoals op reis gaan. Het neemt je mee naar een andere omgeving, soms een andere werkelijkheid. Dat gevoel geeft genot en genot maakt gelukkig. Of het nu goed eten of verliefdheid betreft, de zon op je huid, goed gezelschap of liefde, poëzie, een overwinning, een stille avond, muziek – hoe fysiek, subliem of overweldigend genot ook voelt, het is een chemische en elektrische activering van bepaalde zones, cellen en paden in de hersenen. Hoe sterker die activering is, hoe sterker het genot voelt, van mild plezierig tot complete extase.

De zones, cellen en paden in onze hersenen waar wij genot ervaren, worden in de neurowetenschappen samen aangeduid als het ‘beloningssysteem’. Het wordt geactiveerd door signalen uit zintuigen of uit andere hersendelen, die onder andere humor, schoonheid of oorzaak en gevolg herkennen. Het beloningssysteem heeft een duidelijk evolutionair doel: het eten van goed voedsel, zoeken van een ideale woonplek en het nastreven van liefde hielpen onze voorvaderen op voor de hand liggende wijze met overleven. Maar zo eenvoudig is alles niet verklaard: wie verschillende vormen van genot bestudeert, komt al snel moeilijk uit te leggen verschijnselen tegen.

Genieten van humor heeft nog een duidelijke sociale functie die evolutionair voordeel kan geven. Bij het genieten van een mooi landschap wordt het al moeilijker. Dat wordt soms als ‘herkennen van een aantrekkelijke habitat’ verklaard, maar daar vallen dan kennelijk voor veel mensen woeste kusten en gletsjers onder. Nog ingewikkelder wordt het in het geval van kunst. Wat voor evolutionair voordeel geeft het genot van een mooi gedicht, of van muziek?

‘Het is niet genieten van kunst op zich dat een evolutionair voordeel geeft, maar het genieten van iets moois’, zegt hoogleraar neurobiologie Dick Swaab. ‘Wat de functie is van genieten van kunst en hoe het precies gaat, is niet bekend. Er is wel getest hóe het genot van kunst plaatsvindt. En daarin verschilt het niets van alle andere vormen van genot, namelijk door het activeren van het dopaminesysteem in het beloningssysteem van de hersenen. Laat dat aan de ervaring niets af doen. De magie van de wereld en van het genot blijft hetzelfde.' En daarmee ben ik terug bij magie en het toverachtige van mooie dingen maken.

Andere mensen worden er gelukkig van en de maker heeft iets verwezenlijkt. Het is een win-win-situatie en het mooie is: 'We zijn allemaal kunstenaars', zo zei J.J. Rousseau - ik schijn hem nogal veel te citeren de laatste tijd, dat heb je met nachttafelboeken - maar ik vind dit een bijzonder nuttige stelling. Zoiets lezen is brandstof om steeds weer nieuwe dingen te scheppen waardoor mensen zich gelukkig voelen.

En daarin leg ik heel mijn ziel.

Zilversmid

Meestal wanneer er eigenlijk wat hetere ijzers te smeden vallen, krijg ik zin om zoals de spreekwoordelijke schoenlapper niet bij mijn leest te blijven. Niet dat ik werkelijk een bepaalde leest heb, ik ben meer de mens van twaalf stielen, dertien ongelukken gezien ik zo'n rusteloze natuur ben die alles wil proberen. Maar het schuim blijft bovendrijven en mijn passies schilderen en schrijven komen wel weer telkens boven maar nooit in zo'n intens langdurende sessies dat ik mezelf werkelijk kan perfectioneren zoals zou moeten.

Ditmaal werd het zilversmeden. Schitterend vak. Een ring was de doelstelling. Hoewel ik onvoorstelbaar veel bewondering heb voor het goddelijke filegraanzilverwerk zoals het in Malta wordt gemaakt, ben ik aardser, lomper zeg maar. Ik werkte met twee spelden als werktuigen maar maakte toch een redelijk robuust juweel. Het is een combinatie van al mijn liefdes, of toch een groot deel ervan: lezen, boeken, schrijven, antiquariaat, tuinieren, zonnebloemen.
Onvoorstelbaar mooie ervaring wanneer het zilver witgrijs uit het vuur komt en dan langzaamaan door het polieren zilver begint te glanzen. 

En alweer eens bedenk ik dat ik weer jong wil zijn en op de drempel van de universiteit staan, zoals ik me vandaag voel: ik zou me keren en een opleiding zilversmid volgen.

Het belang van 'lui' zijn en van radijsjes kweken (respectievelijk voor ouders en kinderen)

Het voornaamste streven van het industrieel kapitalisme is het scheppen van hulpeloze mensen. Hulpeloze mensen zijn afhankelijk van anderen, van 'specialisten', van industrie en van geld.
De markteconomie is de gedicteerde oplossing. Als we dus teveel voor onze kinderen doen dan helpen we hen in het keurslijf van een hulpeloze mens.

Voor Tom Hodgkinson, auteur van The Idle Parent en zijn voorgangers Jean-Jacques Rousseau en D.H. Lawrence is dit de vrijgeleide om een luie ouder te zijn. Voor Hundertwasser is het de reden om zijn eigen toilet uit te vinden en voor Lev Tolstoy om zelf zijn schoenen te maken.

Ik wil het zelf zo ver niet doortrekken maar ik geloof wel oprecht in de bovenstaande stelling.

In het begin van 2013, een seizoen of vier geleden lijkt het wel als we ons door de klimatologische condities zouden laten leiden, beslisten we om te gaan voor de transitiegolf die nu door de Westerse wereld trekt en eigenlijk niet meer inhoudt dan dat we gaan leven zoals onze overgrootouders deden uit noodzaak en onze ouders uit idealisme in hun gouden hippietijd. Nu wordt het alweer noodzaak, maar ditmaal niet omdat we geen mogelijkheden hebben zoals onze grootouders maar omdat we er teveel hebben.

Ik zou hier kunnen een bijbel schrijven over wat we allemaal doen om niet of toch veel minder mee te draaien in de consumptie-mallemolen maar er zijn al genoeg predikanten op het web. Ik heb noch de ambitie noch de goesting om daarover te schrijven, onszelf daarbij onvermijdelijk te idealiseren en daardoor andere mensen met een slecht gevoel achter te laten. Kort samengevat kopen we nog een minimum aan spullen en proberen we zelf groenten te kweken of fietsen we er om naar de plaatselijke bioboerderij. We eten 'traag' brood, recycleren en verstellen onze kleren.

En of kinderen nu wel of niet kneedbaar zijn, of het nu opvoeding of aanleg is die aan de basis ligt van hun karakter, hun intellect of latere carrière, ik geloof er sterk in dat een kind dat leert voor zichzelf zorgen een betere volwassene is. En als mijn oudste die een onvoorstelbare sloddervos - tiens - en chaotische vergeetkous is, nu naar school trekt zonder schooltas, met een half gevulde lunchdoos of met alweer een veel te korte jeans of twee verschillende kousen dan denk ik - nee hoop ik - dat hij het misschien leert tegen dat hij volwassen is. Laat hem nu nog wat klunzen want het is oneindig veel charmanter als een tienjarige met zijn hoofd in de wolken loopt met aan zijn voeten twee verschillende kousen dan dat een volwassen man gebukt gaat onder de spot van gestroomlijnd levende mensen omdat hij die fase nog door moet.
Of wensen we onze dromers allemaal een slaafse partner toe die kousen, ondergoed en een schoon hemd zal klaarleggen voor de door ons afhankelijk gemaakte mens?

Bovendien lopen we binnen het gezin allemaal minder als kippen zonder kop rond als iedereen een stukje verantwoordelijkheid leert opnemen. Huishouden is al zo'n onaangenaam werk, je kan het maar beter tot een minimum herleiden en meer tijd vrijmaken om te lezen, te creëren, te denken, te schrijven, te schilderen, te klussen, te tuinieren, te bakken en te koken en plezier te maken met elkaar zodat je daar ook al geen geld meer aan moet uitgeven.

In afwachting van hun zelfredzaamheid experimenteren onze kinderen nu in hun eigen vierkante meter moestuin en voorzien ze ons van radijsjes bij het aperitief. Merkte je overigens al op dat 'radijs' een stukje van 'paradijs' is? Kinderen die in aarde wroeten hebben niets anders nodig, geen speelgoed, geen aandacht... De ouders kunnen lezen, zelf tuinieren of aperitieven met vrienden. Beter kan het niet worden.

De nieuwe man en de nieuwe wereld worden op dit moment gemaakt. Dus ouders van nu, geniet van de zon als die al eens wil schijnen en laat je kinderen in de aarde wroeten en leren hoe ze voor zichzelf kunnen zorgen. Rome is niet in een dag gebouwd maar je kunt wel redelijk snel je eigen paradijsje creëren met deze twee tips. Het zijn bovendien 'investeringen' in zowel een prettige vandaag en een betere wereld voor morgen.