Zij zegt: 'In mijn eigen leven heeft het me lange tijd gefrustreerd dat ik het gevoel had "alleen maar mooie plaatjes te scheppen" inmiddels is wetenschappelijk bewezen dat de wereld juist gelukkig en beter wordt van schoonheid."
Het is een beetje zoals kunnen toveren, kunst maken, van niets of afval een voorwerp maken dat fijn is om naar te kijken of om te hebben. Vandaar dat het zo'n bevrijdende bezigheid is. Of het nu een schilderij is, een tekening of een geverfde stoel of zetel of bloemsierkunst.
Bloemsierkunst? Ja, ikebana is niet voor niets een van de hoogste kunstvormen in Japan. En hoewel die complexe bezigheid in mijn curriculum zat aan de unief van Tokio, vind ik een eenvoudige bos veld- of snijbloemen uit de tuin in een vaas ook nog altijd bijzonder kunstzinnig in huis.
Kunst is niet alleen voor de 'elitaire minderheid' alhoewel een hele kliek 'kunstzinnigen' ons dat probeert wijs te maken, kunst is voor iedereen. Vandaar dat ik geneigd ben om kunst die niet breed gesmaakt wordt, minder goede kunst te noemen in tegenstelling tot wat nu algemeen aanvaard wordt door kunstcritici. Kunst geeft de mensen de kans zich te uiten en hun blikveld te verruimen. Het is een beetje zoals op reis gaan. Het neemt je mee naar een andere omgeving, soms een andere werkelijkheid. Dat gevoel geeft genot en genot maakt gelukkig. Of het nu goed eten of verliefdheid betreft, de zon op je huid, goed gezelschap of liefde, poëzie, een overwinning, een stille avond, muziek – hoe fysiek, subliem of overweldigend genot ook voelt, het is een chemische en elektrische activering van bepaalde zones, cellen en paden in de hersenen. Hoe sterker die activering is, hoe sterker het genot voelt, van mild plezierig tot complete extase.
De zones, cellen en paden in onze hersenen waar wij genot ervaren, worden in de neurowetenschappen samen aangeduid als het ‘beloningssysteem’. Het wordt geactiveerd door signalen uit zintuigen of uit andere hersendelen, die onder andere humor, schoonheid of oorzaak en gevolg herkennen. Het beloningssysteem heeft een duidelijk evolutionair doel: het eten van goed voedsel, zoeken van een ideale woonplek en het nastreven van liefde hielpen onze voorvaderen op voor de hand liggende wijze met overleven. Maar zo eenvoudig is alles niet verklaard: wie verschillende vormen van genot bestudeert, komt al snel moeilijk uit te leggen verschijnselen tegen.
Genieten van humor heeft nog een duidelijke sociale functie die evolutionair voordeel kan geven. Bij het genieten van een mooi landschap wordt het al moeilijker. Dat wordt soms als ‘herkennen van een aantrekkelijke habitat’ verklaard, maar daar vallen dan kennelijk voor veel mensen woeste kusten en gletsjers onder. Nog ingewikkelder wordt het in het geval van kunst. Wat voor evolutionair voordeel geeft het genot van een mooi gedicht, of van muziek?
‘Het is niet genieten van kunst op zich dat een evolutionair voordeel geeft, maar het genieten van iets moois’, zegt hoogleraar neurobiologie Dick Swaab. ‘Wat de functie is van genieten van kunst en hoe het precies gaat, is niet bekend. Er is wel getest hóe het genot van kunst plaatsvindt. En daarin verschilt het niets van alle andere vormen van genot, namelijk door het activeren van het dopaminesysteem in het beloningssysteem van de hersenen. Laat dat aan de ervaring niets af doen. De magie van de wereld en van het genot blijft hetzelfde.' En daarmee ben ik terug bij magie en het toverachtige van mooie dingen maken.
Genieten van humor heeft nog een duidelijke sociale functie die evolutionair voordeel kan geven. Bij het genieten van een mooi landschap wordt het al moeilijker. Dat wordt soms als ‘herkennen van een aantrekkelijke habitat’ verklaard, maar daar vallen dan kennelijk voor veel mensen woeste kusten en gletsjers onder. Nog ingewikkelder wordt het in het geval van kunst. Wat voor evolutionair voordeel geeft het genot van een mooi gedicht, of van muziek?
‘Het is niet genieten van kunst op zich dat een evolutionair voordeel geeft, maar het genieten van iets moois’, zegt hoogleraar neurobiologie Dick Swaab. ‘Wat de functie is van genieten van kunst en hoe het precies gaat, is niet bekend. Er is wel getest hóe het genot van kunst plaatsvindt. En daarin verschilt het niets van alle andere vormen van genot, namelijk door het activeren van het dopaminesysteem in het beloningssysteem van de hersenen. Laat dat aan de ervaring niets af doen. De magie van de wereld en van het genot blijft hetzelfde.' En daarmee ben ik terug bij magie en het toverachtige van mooie dingen maken.
Andere mensen worden er gelukkig van en de maker heeft iets verwezenlijkt. Het is een win-win-situatie en het mooie is: 'We zijn allemaal kunstenaars', zo zei J.J. Rousseau - ik schijn hem nogal veel te citeren de laatste tijd, dat heb je met nachttafelboeken - maar ik vind dit een bijzonder nuttige stelling. Zoiets lezen is brandstof om steeds weer nieuwe dingen te scheppen waardoor mensen zich gelukkig voelen.
En daarin leg ik heel mijn ziel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten